W niektóre noce Księżyc wydaje się być naprawdę blisko i jest większy niż zwykle.
Pewnego letniego wieczoru, kiedy byłam dzieckiem, pamiętam, że byłam zdziwiona, a potem zaskoczona ogromnym okrągłym kształtem powoli skradającym się za domem mojej przyjaciółki Nancy, która siedziała na wzgórzu po drugiej stronie naszej wioski.
W pewnym momencie nagle zdałam sobie sprawę, że to Księżyc i pobiegłam z krzykiem przez ogród, żeby powiedzieć tacie i namówić go, żeby przyszedł i zobaczył. Był większy od domu, miał głęboki pomarańczowy kolor i z pewnością miał wielki wdzięk. Mój tata mruknął coś o perspektywie i wrócił do pracy w ogrodzie lub gry na fortepianie.
Nie będąc do końca przekonana, nadal obserwowałam Księżyc. Później, gdy Księżyc wzniósł się wyżej na niebie, znów wyglądał jak zwykle.
Przedstawiam wam coś, co astronomowie tacy jak ja nazywają iluzją Księżyca.
Może być trudno uwierzyć, że to tylko złudzenie, gdy Księżyc wygląda na ogromny, ale to prawda. W rzeczywistości możesz sam przetestować iluzję, a nawet uchwycić ją za pomocą aparatu.
To sztuczka
Astronomowie od wieków dyskutują na temat iluzji Księżyca i są pewne fakty, co do których wszyscy są zgodni.
Ludzie zauważają, że Księżyc wygląda na większy i bliższy, gdy jest w pełni i znajduje się blisko horyzontu. Dzieje się tak dlatego, że nasz umysł ocenia, jak duży lub mały jest obiekt taki jak Księżyc, porównując go z innymi, znanymi rzeczami.
Wyobraź sobie, że stoisz na zewnątrz w pobliżu swojego domu. Twój dom będzie wyglądał na duży, a jeśli obok niego wzejdzie Księżyc, będzie on wyglądał normalnie. Jeśli jednak patrzysz na dom z daleka, to dom wygląda na bardzo mały.
Iluzja wynika z faktu, że Księżyc znajduje się tak daleko, że niezależnie od tego, w jakim miejscu na Ziemi się znajdujesz, zawsze wygląda tak samo. W rzeczywistości to obiekty, z którymi porównuje się Księżyc, dom, góra czy cokolwiek innego, wydają się większe lub mniejsze w zależności od tego, jak daleko od nich się znajdujemy. Kiedy więc Księżyc wschodzi obok odległego domu lub odległej góry, wygląda na ogromny.
Fotografowie używają tej sztuczki, aby zrobić spektakularne zdjęcia odległych obiektów z Księżycem za nimi. Ludzie często doświadczają iluzji Księżyca na wakacjach, kiedy udają się na szerokie przestrzenie. Być może dlatego duży Księżyc staje się niezapomnianym wspomnieniem szczęśliwych czasów.
Powiększenie przez atmosferę i zmiana orbit
Istnieje kilka przekonująco brzmiących, ale błędnych wyjaśnień iluzji Księżyca. Większość z nich jest ugruntowana w jakiejś prawdzie, więc pozostają aktualne.
Pierwszym z nich jest pomysł, że atmosfera działa jak soczewka i powiększa Księżyc. Kiedy Księżyc znajduje się blisko horyzontu, jego światło musi pokonać znacznie większą część ziemskiej atmosfery niż wtedy, gdy Księżyc znajduje się bezpośrednio nad głową. To prawda, że całe to powietrze działa jak gigantyczny pryzmat i zagina promienie światła, zniekształcając kolor i kształt Księżyca. Ale nie działa to jak szkło powiększające.
Kolejną kwestią jest to, że w niektóre noce Księżyc naprawdę jest bliżej. Orbita Księżyca nie jest idealnie okrągła, ma raczej kształt owalny, zwany elipsą, dlatego Księżyc w ciągu miesiąca przybliża się i oddala.
Kiedy bliska część orbity zbiega się z pełnią Księżyca, nazywa się to superksiężycem. Ale kiedy Księżyc jest najbliżej Ziemi, jest tylko około 12% do 15% bliżej, niż kiedy jest najdalej od Ziemi. Zbyt mała różnica, aby wyjaśnić iluzję Księżyca. Trudno jest zauważyć 15% różnicę w wielkości, patrząc tylko na Księżyc na niebie.
Sprawdzanie iluzji
Sprawdzenie iluzji Księżyca jest proste i możesz to zrobić sam. Następnym razem, gdy zobaczysz, że Księżyc wygląda na ogromny i bliższy niż zwykle, wyciągnij rękę z prostym ramieniem. Następnie zamknij jedno oko i zobacz, która końcówka palca ledwo zakrywa Księżyc: u mnie jest to palec wskazujący. Poczekaj chwilę, aż Księżyc przesunie się wyżej na niebie i spróbuj eksperymentu ponownie. Księżyc może wyglądać na mniejszy, ale ten sam palec zakryje go tak samo.
